Ξυπνάς μια μέρα και όλα μοιάζουν ίδια. Θυμάσαι όσα νομίζεις ότι θυμάσαι και όταν σε ρωτούν συνειδητοποιείς ότι ανασύρεις τις επιλογές της μνήμης σου. Βουτάς στην επιστήμη, στην τέχνη, στη ζωή και ψάχνεις δεδομένα του εγκεφάλου σου, όπως ποτέ δεν τα είδες. Παρ’ όλα αυτά, δύσκολα πετάς μακριά από την κυψέλη, δύσκολα αφήνεις πίσω τις συμβάσεις, δύσκολα σταματάς πέρα από το όριο.

Και για όλα αυτά μοιάζεις να φταις. Για εκείνα που συμβιβάστηκες, για όσα δεν τόλμησες, για τις σκέψεις που απέρριψες χωρίς ποτέ να τις δοκιμάσεις, για την ιδέα που σου φάνηκε γελοία, για την επανάπαυση στο σταθερό, για τη φοβία ότι τελικά μπορεί και να αποτύχεις.

Είναι που κάθε δημιουργική ιδέα υλοποιείται μόνο όταν έχεις ανάγκη να «πετάξεις» μακριά απ’ την κυψέλη. Δεν αρκεί από μόνη της, όμως, η καινοτομία. Απαιτεί ένα επαρκές στάδιο αποδοχής από τους άλλους· εκεί ακριβώς οριοθετείται. Δεν μπορεί να ξεκινά από έναν δυνατό κεραυνό και καταλήγει να τσουρουφλίσει το σύμπαν. Αυτό που σε ενδιαφέρει είναι να δώσει φως και όχι να τους τρομάξεις· αν το παρακάνεις κανείς δεν θα σε ακολουθήσει.

Μα όταν συνηθίζεις τον κόσμο τριγύρω σου, δεν βλέπεις τη δημιουργικότητα. Φτιάχνεις το «τέλειο πιρούνι» και μετά από καιρό τρως πάλι με τα χέρια αναζητώντας την τροφή που δεν θα λερώνει τα δάχτυλά σου. Ο εγκέφαλος αφομοιώνει, συνηθίζει, αποδομεί και αναζητά. Αυτό αρκεί για να αλλάξει η ζωή και οι πιο απομακρυσμένοι νευρώνες να γίνουν ο λόγος που το Απόλλων 13 σώθηκε, τα στυλ στα κουρέματα αλλάζουν συχνά, o Μπετόβεν ξεπέρασε τα κοινωνικά πρότυπα με τη Grosse Fuge και συμβιβάστηκε με το κοινό του (συνθέτοντας ένα πιο ήπιο φινάλε για το έργο του), όσο ο Πικάσο αποφάσισε να διαταράξει τις ισορροπίες δημιουργώντας το πρωτόγνωρο στο έργο του Οι Δεσποινίδες, ακολουθώντας κοινές τις ίδιες γνωστικές διεργασίες που χρησιμοποίησε και η NASA.

Όλα ξεκινούν από την ανάγκη για δημιουργία. «Τι θα γινόταν αν» είναι το ερώτημα που κάνει τους ερευνητές, τους εφευρέτες, τους καλλιτέχνες, τους επιστήμονες και όλους εμάς να συνεχίζουμε αμέσως μόλις ολοκληρώσουμε μία ακόμα ιδέα.

Αφήνουμε πίσω μας παταγώδεις αποτυχίες, ξεχνάμε τις χιλιάδες απόπειρες και εκδοχές, το ρίσκο της αλλαγής, την αμφιβολία της αποδοχής και όλες τις πιθανές φοβίες της δημιουργικής προόδου, για να καταλήξουμε σε αυτήν τη μία και μοναδική (για εκείνη τη στιγμή τουλάχιστον) που θα σηκώσει το βάρος της προσπάθειας. Μέχρι, όμως, να την απολαύσουμε, να κατασταλάξει μπροστά μας, ο κόσμος αλλάζει με απρόσμενους τρόπους και οι ιδέες στον εγκέφαλό μας πολλαπλασιάζονται με ορμή και ανταγωνίζονται η μία την άλλη.

«Η ανθρώπινη συνείδηση κινείται αλλά ποτέ δεν κάνει άλματα, κινείται μερικά εκατοστά», λέει ο Φίλιπ Γκάστον. «Μικρή απόσταση, αλλά υψίστης σημασίας. Φεύγεις πολύ μακριά από τα καθιερωμένα και μετά πρέπει να γυρίσεις πίσω, για να δεις αν μπορείς να κινηθείς αυτά τα λίγα εκατοστά».

Γιατί όλα αλλάζουν, κι εμείς μαζί και οι ιδέες μας, οι ανάγκες, τα πατήματα και οι προσδοκίες. Η δημιουργική διαδικασία/τεχνική του εγκεφάλου αγκαλιάζει την απόκλιση (τη μεταμόρφωση ενός αρχικού αντικειμένου), ενυπάρχει στην αποδόμηση και ενσωματώνει τον πανίσχυρο μηχανισμό της καινοτομίας που ονομάζεται ανάμειξη.

Αφήνεις πίσω την πεπατημένη, ανατρέπεις τις συμβάσεις, απορρίπτεις, απορρίπτεσαι, βραβεύεσαι, αφήνεις σπόρους για τη νέα γενιά, διαταράσσεις τη ρουτίνα, αντιπαλεύεις το μονότονο και το προβλέψιμο και χαμογελάς στο τέλος γιατί έχεις συνειδητοποιήσει τον λόγο που η δημιουργική διαδικασία δεν θα παύσει ποτέ όσο κι αν καταφέρεις όσα φαντάζεσαι πετώντας μακριά απ’ την κυψέλη σου: ο κόσμος δεν θέλει το σωστό, θέλει το επόμενο.